Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, ul. Zakręt do Oksywia 10
- Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, ul. Zakręt do Oksywia 10
- eBOK
- Kontakt
- Infolinia 24h: +48 695 174 194
Aktualizacja: 20.02.2025 08:09
W 1958 r. Polska zawarła z Czechosłowacją umowę licencyjną na produkcję w kraju czechosłowackich autobusów typu Škoda 706 RTO z nadwoziem Karosy. Na jej podstawie Jelczańskie Zakłady Samochodowe w 1962 r. opracowały dokumentację techniczną oraz zbudowały prototyp autobusu miejskiego Jelcz 272 MEX, przystosowanego do przewozów na liniach miejskich. Do produkcji seryjnej nowy model wprowadzony został w 1963 r.
Autobus Jelcz 272 MEX charakteryzował się długością 10,8 m, szerokością 2,5 m, wysokością 2,9 m, w tym wysokością podłogi prawie 0,9 m i masą własną 8,7 t. Nadwozie zostało osadzone na podłużnicowej, nitowanej ramie z tłoczonej blachy stalowej. Wykonano je z zamkniętych i otwartych profili stalowych. Poszycie zewnętrzne stanowiły blachy stalowe mocowane do szkieletowej konstrukcji nadwozia poprzez nity. W ścianie czołowej nad szybami zapewniono przeszklony kaseton na tablicę informacyjną. W prawej ścianie bocznej autobusu pomiędzy przednią i tylną osią oraz na zwisie tylnym umieszczone zostały sterowane pneumatycznie dwuskrzydłowe drzwi prowadzące do wnętrza pojazdu. W lewej ścianie zastosowano natomiast drzwi przeznaczone dla kierowcy. Wnętrze o wysokości 1,9 m, przeznaczone zostało do przewozu 81 pasażerów, w tym 28 na miejscach siedzących. Przestrzeń pasażerska wykończona została lakierowanymi płytami pilśniowymi, podłogę stanowiły deski sosnowe pokryte gumą. Wnętrze autobusu ogrzewane było przez nagrzewnicę zasilaną ze zbiornika paliwa pojazdu oraz nagrzewnicę wodną.
Do napędu Jelcza 272 MEX zastosowano importowany z Czechosłowacji wyposażony w bezpośredni wtrysk paliwa, 6-cylindrowy, rzędowy silnik wysokoprężny typu Škoda 706 RTO o pojemności skokowej 11781 cm³ i mocy maksymalnej 117,6 kW (160 KM). Jednostka napędowa połączona została z 5-biegową manualną, niesynchronizowaną skrzynią biegów. Silnik umieszczono w przedniej części pojazdu nad osią kół przednich, napęd na koła tylne przekazywany był poprzez dwuczęściowy wał o konstrukcji rurowej. W układzie jezdnym zastosowano sztywną oś przednią opartą na wzdłużnych resorach piórowych oraz dwóch hydraulicznych amortyzatorach. Tylny most napędowy zawieszony został także na resorach piórowych, wspartych przez hydrauliczne amortyzatory. Układ kierowniczy wyposażono w nadciśnieniową pompę wspomagającą.
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Gdańsk-Gdynia pierwszych 8 Jelczy 272 MEX otrzymało w lutym 1965 r., z których 6 przeznaczono do eksploatacji przez zajezdnię w Gdańsku Wrzeszczu i 2 przez zajezdnię w Gdyni Redłowie. Pojazdy te uzyskały rozproszone numery inwentarzowe z wyjątkiem jednego po skasowanych autobusach zgodnie z obowiązującą wówczas numeracją jedno, dwu i trzycyfrową (w Gdyni: 93 i 114, w Gdańsku: 12, 50, 57, 73, 130 i 180).
W Gdyni pierwszy autobus Jelcz 272 MEX (nr inwentarzowy 93) skierowano do jednozmianowej obsługi linii 101 w relacji Gdynia Dworzec Główny PKP – Gdańsk Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (obecnie Urząd Wojewódzki). Wyruszył on na trasę w dniu 14 lutego 1965 r. W ślad za nim do obsługi dwuzmianowych zadań na różnych liniach przeznaczono autobus o numerze 114. Na linii 101 we wszystkie dni tygodnia kursowało wówczas 10 autobusów, 6 ekspediowanych z zajezdni we Wrzeszczu i 4 z Redłowa. Ponieważ obowiązywała zasada eksploatacji nowych autobusów w okresie docierania ich właśnie na tej linii zdarzało się, że na ulicach Gdyni można było spotkać w poszczególnych dniach po wprowadzeniu do ruchu 8 Jelczy 272 MEX. Wyróżniały się one nie tylko nowością, ale także rozwiązaniami konstrukcyjnymi zapewniającymi pasażerom zdecydowanie wyższy komfort podróży, niż dominujące wówczas autobusy marki SAN. Poza nimi w 1965 r. w eksploatacji były jeszcze Škody 706 RTO, stanowiące licencyjne pierwowzory Jelczy 272 MEX. Zajezdnia w Redłowie posiadała 6 takich pojazdów, we Wrzeszczu – 10.
Kolejne nowe autobusy Jelcz 272 MEX były wprowadzane do eksploatacji w Gdyni w latach 1966 -1977 w następujących seriach:
Łącznie w latach 1965-1977 wprowadzono w Gdyni do eksploatacji 198 nowych autobusów Jelcz 272 MEX, w tym 8 z silnikami Leylanda i małymi nietypowymi kierownicami (nr inw. 22485-22492 i 22496). Nielicznym pojazdom w ramach remontów głównych (tzw. kapitalnych) wymieniono standardowy silnik na silnik Leylanda.
Ponadto zajezdnia w Redłowie otrzymała kilka autobusów Jelcz 272 MEX z zajezdni Wrzeszcz w związku z nasilającą się obsługą przez pierwszą z nich linii w północnej części Gdańska. Prawdopodobnie nastąpiło to w 1974 r. w liczbie 6 używanych pojazdów (nr inw. 22006, 22052, 22157, 22176-22178).
W gdyńskiej komunikacji miejskiej poza Jelczami miejskimi 272 MEX w wersji standardowej były eksploatowane też Jelcze 021 w wersji przegubowej. W latach 1968-1973 wprowadzono do eksploatacji 30 takich pojazdów. Podobną konstrukcją w stosunku do Jelczy 272 MEX charakteryzowały się też eksploatowane w gdyńskiej komunikacji miejskiej Jelcze 043 w wersji regionalnej (turystycznej, międzymiastowej). Były one wyposażone w dwoje drzwi jednoskrzydłowych otwieranych ręcznie na zewnątrz oraz w większą liczbę siedzeń. W latach 1960-1978 zajezdnia w Redłowie otrzymała około 45 takich pojazdów.
Wszystkie wymienione pojazdy nazywane były potocznie ogórkami. W sumie więc do gdyńskiej miejskiej wprowadzono 285 „ogórków” (przyjmując, że autobusów Jelcz 043 było 45).
Opracowanie: Olgierd Wyszomirski